Από τον υπερυπολογιστή που θα προσομοιώνει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, μέχρι τα ρομπότ που θα βρίσκουν μόνα τους την τροφή τους, έξι υπερφιλόδοξα ερευνητικά προγράμματα συναγωνίζονται για τη χρηματοδότησή τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση: καθένας από τους δύο νικητές θα λάβει το αστρονομικό ποσό του ενός δισεκατομμυρίου ευρώ σε ορίζοντα δεκαετίας.

Οι έξι ευρωπαϊκές ερευνητικές ομάδες συναγωνίζονται στο πλαίσιο του προγράμματος FET της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ναυαρχίδες Μελλοντικών και Αναδυόμενων Τεχνολογιών). Στόχος είναι η αξιοποίηση των τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών για την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και την οικονομική ανάπτυξη.

Οι έξι υποψηφιότητες στις οποίες κατέληξε η Κομισιόν:

Πρόγραμμα Ανθρώπινου Εγκεφάλου: Μακροπρόθεσμος στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη ενός υπερυπολογιστή που προσομοιώνει τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου. Το σύστημα θα βασίζεται στη μοντελοποίηση βιολογικών λειτουργιών, από την έκφραση των γονιδίων μέχρι την ίδια την ανθρώπινη συμπεριφορά, και θα επιτρέπει μεταξύ άλλων τη βαθύτερη κατανόηση των νευρολογικών ασθενειών. To ερευνητικό πρόγραμμα βασίστηκε στην πρωτοβουλία Blue Brain της IBM.

Γραφένιο-CA: Το γραφένιο είναι μια σχετικά νέα μορφή του άνθρακα, η οποία έχει τη μορφή δισδιάστατων φύλλων με πάχος ενός μόλις ατόμου (η ανακάλυψή του τιμήθηκε με το περυσινό Νόμπελ Φυσικής). Το εξωτικό αυτό υλικό μπορεί να συμπεριφέρεται ως ημιαγωγός, και έχει το δυναμικό να αντικαταστήσει το πυρίτιο στους υπολογιστές και τα αποθηκευτικά συστήματα του μέλλοντος.

Φύλακες Άγγελοι (Guardian Angels): Το πρόγραμμα έχει στόχο την ανάπτυξη αισθητήρων σε μέγεθος μερικών νανομέτρων (δισεκατομμυριοστών του μέτρου), οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μια πληθώρα εφαρμογών, από την ανίχνευση περιβαλλοντικών κινδύνων μέχρι τη διάγνωση των συναισθηματικών καταστάσεων του ανθρώπου.

Σύντροφοι-Ρομπότ (Robot Companion): Όπως υπονοεί ο τίτλος, στόχος του ερευνητικού προγράμματος είναι η δημιουργία μηχανών που θα κρατούν συντροφιά σε ηλικιωμένους, μοναχικούς ή άρρωστους ανθρώπους. Όπως οι άνθρωποι, τα ρομπότ αυτά θα έχουν «μαλακό σώμα», θα βρίσκουν μόνα τους πηγές ενέργειας και θα είναι εφοδιασμένα με ικανότητες αντίληψης.

Μοριακή μοντελοποίηση στην Ιατρική (ΙΤFOM): Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην ανάπτυξη των τεχνολογιών που απαιτούνται για τη μοντελοποίηση και προσομοίωση της δράσης υποψήφιων φαρμάκων, βιολογικών λειτουργιών, και τελικά ολόκληρου του ανθρώπινου σώματος.

Επιταχυντής Γνώσης (FuturICT): Ανάπτυξη πληροφοφιακών συστημάτων γενικής χρήσης, τα οποία «θα μπορούσαν να αναλύουν τα περισσότερα από τα δεδομένα που υπάρχουν διαθέσιμα στον κόσμο». Στην πράξη, τα συστήματα αυτά θα μπορούν να προσομοιώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τις επιδράσεις τους σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Οι νικητές, που θα είναι «τουλάχιστον δύο», θα επιλεγούν στα τέλη του 2012 από το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έπειτα από γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Και οι έξι υποψήφιοι είναι ερευνητικές κοινοπραξίες από όλη την Ευρώπη, και πρόκειται τώρα να λάβουν χρηματοδότηση 1,5 εκατ. ευρώ έκαστη για την ολοκλήρωση μελετών σκοπιμότητας.

Σημαντική είναι η συμμετοχή της Ελβετίας, η οποία δεν είναι χώρα-μέλος της ΕΕ αλλά έχει ειδική σχέση μαζί της: Το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Ζυρίχη είναι επικεφαλής στο Πρόγραμμα Ανθρώπινου Εγκεφάλου, στους Φύλακες-Άγγελους και στον Επιταχυντή Γνώσης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα προτείνει προσωρινή αναστο­λή της κλωνοποίησης των ζώων που προορίζονται για την παραγωγή τροφί­μων στην ΕΕ.

Η Επιτροπή σχεδιάζει επίσης να αναστεί­λει προσωρινά τη χρήση κλωνοποιημέ­νων εκτρεφόμενων ζώων και τη διάθε­ση στην αγορά τροφίμων από κλώνους. Όλα τα προσωρινά μέτρα θα αναθεωρη­θούν ύστερα από πέντε έτη. Επίσης, προ­βλέπεται η δημιουργία συστήματος ιχνη­λασιμότητας για εισαγωγές αναπαραγω­γικών υλικών για κλώνους, όπως είναι το σπέρμα και τα έμβρυα κλώνων. Το σύστημα θα επιτρέπει στους εκτροφείς ζώων και στον γεωργικό κλάδο να δημι­ουργήσουν βάση δεδομένων με τα ζώα που θα γεννηθούν από αυτά τα αναπαρα­γωγικά υλικά.

Η μελλοντική πορεία

Κατά την άποψη της Επιτροπής, ένα επιλε­κτικό μείγμα μέτρων, συνοδευόμενο από μια ρήτρα για την αναθεώρηση του αντί­κτυπού τους σε πέντε έτη, είναι ο καλύτε­ρος τρόπος για την καλή μεταχείριση των ζώων χωρίς περιττούς και αδικαιολόγη­τους περιορισμούς.

Η αξιολόγηση της Επιτροπής

Η ανακοίνωση παρουσιάζει αξιολόγηση της τεχνολογίας κλωνοποίησης σε σχέση με την παραγωγή τροφίμων και εξετάζει την κλωνοποίησημε βάση το ισχύον νομο­θετικό πλαίσιο. Αναγνωρίζει τις προκλή­σεις που αποτελούν τα ζητήματα της κα­λής μεταχείρισης των ζώων και λαμβάνει υπόψη την ηθική πλευρά της κλωνοποίη­σης. Επίσης παρατηρεί ότι δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις που επιβεβαιώ­νουν τις ανησυχίες για την ασφάλεια των τροφίμων που προέρχονται από κλωνο­ποιημένα ζώα και τους απογόνους τους.

Η έκθεση εξετάζει την κατάσταση όσον αφορά την κλωνοποίηση τόσο στα κρά­τη μέλη όσο και σε τρίτες χώρες. Στην ΕΕ, οι εισαγωγές, το εμπόριο και η χρή­ση των προϊόντων από κλώνους καλύ­πτονται από τη γενική νομοθεσία της ΕΕ. Η Δανία είναι το μόνον κράτος μέλος που επέβαλε εθνική απαγόρευση για τη χρή­ση κλωνοποιημένων ζώων για εμπορι­κούς σκοπούς, ενώ ορισμένες τρίτες χώ­ρες χρησιμοποιούν ήδη την κλωνοποίηση για την παραγωγή εκτρεφόμενων ζώων.

Η Επιτροπή πραγματοποίησε διαβουλεύ­σεις με τους ενδιαφερόμενους κύκλους, ζήτησε από την EFSA να επικαιροποιήσει τα επιστημονικά θέματα και να λάβει υπό­ψη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ομάδας για τη δεοντολογία.